MIẾT GIÁP - 鱉甲 (鳖甲)

Còn gọi là mai con ba ba, thủy ngư xác, giáp ngư, miết xác.

Tên khoa học Carapax Amydae.

Con ba ba - Trionyx sinensis

A. NGUỒN GỐC VÀ CHẾ BIẾN

Người ta dùng mai con bà ba hay miết giáp làm thuốc. Ba ba ở Việt Nam gồm nhiều loài khác nhau.

Nhưng phổ biến nhất là con ba ba Trionyx sinensis Wegmann hay Amyda sinenis Stejneger thuộc họ Ba ba (Trionychidae).

Con này rất phổ biến ở miền Bắc cũng như miền Trung, nó sống ở hồ ao, các sông, ở tất cả độ cao khác nhau. Có con nhỏ, nhưng có thể rất lớn. Nó sống bằng ăn những con cá, động vật nhuyễn thể như ốc, nó ăn cả cua, tôm, v.v... và cây cỏ. Nó rất dữ và cắn rất đau.

Loại ba ba này còn thấy cả ở Hải Nam (Trung Quốc), miền Đông Xibêri.

Vào các tháng 3-9 người ta bắt ba ba, nhưng vào các tháng 5-7 sản lượng cao nhất. Dùng dao cắt đầu phơi khô dùng làm thuốc với tên miết đầu Caput Amyde. Sau đó cho cả con ba ba vào nồi nước sôi, đun trong 1-2 giờ, lấy mai riêng ra, cạo sạch thịt phơi khô là được. Nếu giết ba ba còn đang sống, lấy mai mà không phải đun sôi lại càng tốt. Nhưng ba ba nấu ăn rồi thì không dùng làm thuốc nữa.

B. THÀNH PHẦN HÓA HỌC

Trong miết giáp người ta đã phân tích thấy có chất keratin, iôt và vitamin D (theo Dược tài học - Viện dược học Nam Kinh).

C. CÔNG DỤNG VÀ LIỀU DÙNG

Miết giáp là một vị thuốc còn dùng trong phạm vi nhân dân. Người ta dùng nó dưới dạng thuốc sắc hay nấu thành cao mà ăn.

Muốn nấu cao miết giáp người ta ngâm miết giáp với tro bếp và nước trong một đêm, lấy ra tẩy rượu, đập nhỏ nấu với nước, lọc bỏ bã, cô đặc thành cao mà dùng gọi là cao miết giáp (miết giáp giao).

Tính chất miết giáp theo tài liệu cổ là vị mặn tính hàn; vào 3 kinh Can, Phế và Tỳ; không độc. Có tác dụng dưỡng âm, nhuận kiên tán kết. Dùng trong những trường hợp cần bổ âm, lao gầy, nhức xương, lao lực quá độ, ho lao, tiểu tiện ra sỏi sạn, kinh nguyệt bế, bổ dưỡng nói chung. Những người hư mà không nhiệt, tỳ hư mà ỉa chảy, phụ nữ có thai không dùng được.

Miết giáp dùng với liều 30g trong 1 ngày dưới dạng thuốc sắc hay sao khô dòn tán thành bột mà uống.

Cao miết giáp cũng dùng với liều 10 đến 30g 1 ngày.

Đơn thuốc có miết giáp:

   - Chữa đau lưng, ngứa, cúi xuống không được: Miết giáp sao vàng hay nước chín tán nhỏ; ngày uống 2 lần mỗi lần 5g.

   Đơn thuốc này còn dùng chữa bệnh đi tiểu như có sỏi ở thận.

   - Chữa hen: Máu ba ba cho vào rượu mà uống.